فیستول یکی از بیماری های نشیمنگاهی است که موجب اتصال غیر عادی بین دو سطح یا دو ارگان و بافت بدن به یکدیگر می شود. به دنبال این بیماری یک اتصال میان پوست اطراف مقعد و جداره مخاطی داخل کانال مقعد ایجاد شده و این اتصال به شکل تونلی باریک و کوچک در قسمت پایانی راست روده ظاهر شده و به سطح خارجی پوست راه باز خواهد کرد، در این مقاله از سایت شفا کلینیک بهترین مرکز درمان بیماری های نشیمنگاهی تهران نکات مهمی را مطرح نموده است پس توصیه می کنم این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.
فیستول چیست؟
فیستول یک وضعیت پزشکی است که به شکل یک لوله یا لوله‌هایی از بافت داخلی به سطح بیرونی بدن اتصال دارد. این لوله به عنوان یک ممر یا تنه برای مایعات یا بافت‌های آلوده به آبسه و التهاب از منطقه داخلی به سطح پوست یا سایر سطوح بدن خدمت می‌کند. فیستول معمولاً نتیجه‌ای از التهاب و عفونت در یک ناحیه خاص از بدن است. علت ایجاد فیستول ممکن است متنوع باشد، اما عوامل مشترک شامل عفونتهای باکتریایی، آبسه، تراکم بافت، یا حتی تروما (صدمه) به بافت‌های داخلی بدن می‌شوند. ناحیه‌های معمول بروز فیستول شامل مناطق دستگاه گوارش، مثل روده‌ها، اما ممکن است در سایر قسمت‌های بدن نیز ایجاد شود.
علائم فیستول ممکن است شامل خروج مایعات یا افرازهای متفاوت از ناحیه فیستولی، درد، تورم، و التهاب باشند. برای درمان فیستول، ممکن است نیاز به جراحی برای بستن مسیر موجود درون بدن باشد و همچنین درمان عفونتهای مرتبط با آن مورد نظر قرار می‌گیرد. اگر فکر می‌کنید که ممکن است شما یا کسی دیگر فیستول داشته باشید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق گرفته شود و درمان مناسب انجام شود.
علت فیستول روده‌ای چیست؟
فیستول روده‌ای یک اتصال غیرطبیعی بین دستگاه گوارش و سایر نواحی از بدن است، که به شکل یک لوله یا ممر متصل به دستگاه گوارش از یک طرف و به ناحیه‌ای دیگر از بدن از سوی دیگر انتها می‌یابد. علت ایجاد فیستول روده‌ای معمولاً به عوامل زیر برمی‌گردد:
- عفونت:
یکی از علل اصلی ایجاد فیستول روده‌ای عفونت در دستگاه گوارش است. التهاب و عفونت درون روده‌ها می‌تواند منجر به تشکیل آبسه و تخلیه مایعات التهابی شود، که در نهایت فیستول را ایجاد کند. - آسیب به دستگاه گوارش:
آسیب به دستگاه گوارش ناشی از عواملی مانند التهاب مزمن، بیماریهای التهابی روده، تروما یا صدمات، عمل جراحی یا تشخیص تاخیری ممکن است باعث ایجاد فیستول شود. - بیماریهای التهابی روده:
برخی از بیماریهای التهابی روده مانند کولیت التهابی (به ویژه کولیت التهابی غیرخودآگاه) ممکن است فاکتورهای ایجاد کننده فیستول باشند. - تشکیل آبسه:
آبسه یا گرداب‌های آبسه در داخل روده‌ها می‌تواند باعث ایجاد فیستول شوند. - عوارض عمل جراحی:
بعضی از فیستول‌ها به عنوان عوارض جراحی‌های قبلی در دستگاه گوارش به وجود می‌آیند.
شناخت علت ایجاد فیستول روده‌ای اهمیت زیادی دارد تا درمان موثر و جلوگیری از تکرار آن انجام شود. افرادی که علائم مانند تخلیه خون یا مایعات غیرعادی از مقعد، درد، تورم، یا علائم دیگر مشاهده می‌کنند، باید به پزشک مراجعه کنند تا تشخیص دقیق و درمان مناسب ارائه شود.
علل بروز بیماری فیستول مقعدی چیست؟
عدم درمان یا درمان ناقص آبسه مقعدی مهم ترین علت ایجاد بیماری فیستول مقعدی می باشد. به بیان دیگر تا هنگامی که عفونت ناشی از آبسه مقعد به طور کامل درمان و برطرف نشود کماکان خطر ابتلا به این بیماری وجود خواهد داشت. از دیگر عوامل بروز این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری التهابی روده یا کرون
- بیماری دروتیکولیت یا عفونت کیسه های کوچک روده
- هیدرآدنیت چرکی
- سرطان رکتوم
- عوارض جراحی در نزدیکی مقعد
- ایدز
- تروما و ضربه
- عفونت های منتقل شده از طریق برقراری رابطه جنسی یا همان بیماری های جنسی
- بیماری سل
نشانه ها و علائم بیماری فیستول
مجراهایی که به دلیل وجود بیماری فيستول ایجاد می شوند موجب نفوذ عفونت های روده ای به زیر سطح پوست شده و به همین علت بیمار گاهاً ترشح، عفونت و آبسه را در محل فيستول تجربه می کند. سلولیت یا قرمزی پوست در اطراف ناحیه مقعد، ورم، تب و درد آنورکتال از جمله علائم شایع این بیماری بوده و در برخی موارد بیماران مبتلا به فيستول در ناحیه مقعد دچار خونریزی شده و علائم ادراری همچون ترشح ماده چرکی و ادرار بد بو را تجربه خواهند کرد. از دیگر نشانه های این بیماری عبارتنداز:
- خارش مقعد
- درد همزمان با دفع مدفوع یا بعد از آن
- تغییر رنگ در ناحیه اطراف مقعد
انواع فیستول مقعد
این بیماری نشیمنگاهی با توجه به پیچیدگی یا ساده بودن، نزدیکی آن به دریچه کانال مقعد و محل قرارگیری آن به انواع گوناگونی تقسیم می شود که عبارتنداز:
- اکسترا اسفنکتریک (Extrasphincteric)
- سوپر اسفنکتریک (Suprasphincteric)
- ترانس اسفنکتریک (Transphincteric)
- اینتر اسفنکتریک (Intersphincteric)
فیستول روده ای
پزشکان متخصص به این عارضه فيستول انتروانتریک نیز می گویند در این شرایط در بین دو قسمت روده یک مسیر غیر طبیعی ایجاد می گردد که باعث به وجود آمدن نشانه هایی از قبیل درد های شکمی ، درد در ناحیه دستگاه تناسلی و مقعد ، عفونت های مکرر دستگاه ادراری ، نفخ زیاد ، اسهال شدید ، کاهش وزن ناخواسته می شود.
اغلب پزشکان متخصص و مجرب معتقد هستند که بیماری های زمینه ای مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو و به عبارتی دیگر تمامی بیماری های التهابی روده می توانند باعث به وجود آمدن فیستول روده ای شوند. در کنار آن نیز عفونت های شکمی ناشی از انجام عمل جراحی ، آسیب و تروما نیز می توانند از جمله دلایل ابتلا افراد به فيستول روده ای محسوب شوند.
فيستول اکسترا اسفنکتریک
این نوع از فیستول از راست روده شروع شده و به طرف پایین کشیده می شود و به وسیله عضله لواتور آنی کف لگن به پوست حاشیه مقعد باز می گردد. نوع اکسترا اسفنکتریک از خطوط دندانه دار که غدد مقعد در آن وجود دارند به وجود آمده و ممکن است ناشی از یک فرآیند التهابی همچون آبسه یا بیماری کرون باشد.
فيستول سوپر اسفنکتریک
محل شروع آن از بین عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی بوده و به طرف بالا گسترش می یابد و با عبور از عضلات پوبورکتالیس در تقریباً یک اینجی ناحیه خروجی مقعد به پوست باز می شود. شیوع این نوع عارضه چیزی حدود 20 درصد می باشد.
فيستول ترانس اسفنکتریک
از میان عضلات اسفنکتر خارجی و داخلی شروع شده، از عضلات اسفنکتر داخلی عبور نموده و از ناحیه ای بسیار نزدیک به مقعد خارج می گردد. این نوع از فيستول آنال حدوداً 55 تا 70 درصد شیوع دارد.
فيستول زیرمخاطی
این نوع از فیستول به شکل سطحی از زیر مخاط عبور می نماید. نوع زیرمخاطی آن موجب بروز علائم ناخوشایندی همچون سوزش، ناراحتی، التهاب و درد در افراد شده و برای برخی دیگر با علائمی همچون ترشح در هنگام عبور مدفوع و خونریزی همراه است. باید گفت که علائم این نوع از فيستول با توجه به نوع بیماری و برخی عوامل دیگر متفاوت می باشد. به علت شدت آسیب ناشی از عفونت ناحیه، چاره ای جز جراحی برای ترمیم و درمان وجود ندارد.
روش های پیشگیری از فیستول مقعدی
فیستول از جمله بیماری هایی می باشد که بیشتر به عنوان یک بیماری ثانویه و عارضه مطرح شده و به همین دلیل پیشگیری و کنترل برخی عوامل ایجاد کننده آن بسیار مشکل بوده و از توان افراد خارج است، اما با رعایت نکات ساده ای که در زیر آورده ایم می توان از بروز این عارضه در افراد پیشگیری کرد:
- به میزان 8 تا 9 لیوان در روز آب بنوشید.
- رژیم غذایی خود را از منابع غذایی حاوی فیبر همچون میوه و سبزیجات غنی نمایید.
- به طور روزانه و مرتب ورزش کنید.
- از برقراری روابط جنسی پرخطر خودداری نمایید.
- از حجم وعده های غذایی خود در طول روز بکاهید.
- از تمیز کردن مکرر ناحیه مقعد با دستمال های زبر اجتناب کنید.
- در صورت ابتلا به یبوست، اسهال و دیگر بیماری های گوارشی زمینه ساز فیستول سریعاً برای درمان آن ها اقدام کنید.
فیستول مقعدی تا چه اندازه متداول است؟
طبق برآورد های انجام شده توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) ، هر ساله 50000 تا 100000 مورد جدید ابتلا ، گزارش می شود. در مکان هایی از قبیل کشورهای آفریقایی ، این بیماری اغلب به دلیل نبود مراقبت های بعد از زایمان ، درمان نشده رها می شود. خوشبختانه ، امروزه ، راه های تشخیص فراوانی برای این بیماری وجود داشته و درمان های مناسبی برای آن یافت شده است. پیشگیری همیشه بهترین درمان است. دنبال کردن عادات غذایی خوب ، یک روش موثر برای حفظ سلامت و پیشگیری از ابتلا به این عارضه و سایر بیماری ها می باشد. بعلاوه ، اجتناب از استعمال سیگار نیز در ارتقا دادن سرعت بهبود فیستول ، تاثیر گذار است.
تفاوت فیستول با آبسه مقعدی
این مشکل و آبسه مقعدی هر دو جز بیماری های عفونی مقعد می باشند، اما باید بدانید این دو بیماری با یکدیگر تفاوت بسیاری دارند. باید بگوییم در صورتی که آبسه بدون درمان رها شود احتمال دارد گسترش یابد و به فیستول تبدیل شود. بیماری آبسه در ناحیه مقعد در واقع به معنای تجمع عفونت زیر پوست در ناحیه مقعد است.
فیستول مقعدی چگونه تشخیص داده می شود؟
بعضی از این عارضه ها به راحتی قابل تشخیص هستند. پزشک معمولاً می تواند فیستول آنال را با معاینه اطراف مقعد تشخیص دهد. برخی از آنها نیز ممکن است در سطح پوست دیده نشوند. در این حالت ممکن است پزشک نیاز به انجام آزمایشات اضافی داشته باشد:
آنوسکوپی روشی است که در آن از وسیله خاصی برای معاینه داخل مقعد و راست روده استفاده می شود. همچنین ممکن است پزشک سونوگرافی یا ام آر آی از ناحیه مقعد را تجویز کند تا دید بهتری داشته باشد. گاهی اوقات برای تشخیص ، جراح باید بیمار را در اتاق عمل معاینه کند (تحت بیهوشی).
درصورت مشاهده علائم ، پزشک ممکن است بخواهد آزمایشات بیشتری در تایید ارتباط این بیماری به بیماری کرون که یک بیماری التهابی روده است انجام دهد. حدود 25٪ از بیماران مبتلا به کرون دچار این عارضه می شوند. آزمایش خون ، اشعه ایکس و کولونوسکوپی می توانداستفاده شود.
گزینه های درمانی فیستول مقعدی :
درمان فیستول مقعدی به ناحیه مبتلا و شواهد سپسیس (عفونت خونی) یا آبسه بزرگ یا یافته های نگران کننده در معاینه فیزیکی بستگی دارد. اگر آبسه وجود داشته باشد، تخلیه انجام می شود. در صورت لزوم، آنتی بیوتیک های داخل وریدی، ضد تب و ضد درد تجویز می شود. با این حال آبسه های ساده رکتوم یا راست روده معمولاً به آنتی بیوتیک نیاز ندارند. اگر بیمار سپسیس هم داشته باشد ، ممکن است مایعات داخل وریدی یا فشار دهنده لازم باشد. بسته به وجود علائم سیستمیک و شرایط بیمار، جراحی ممکن است یک ضرورت باشد.
سپسیس واکنش شدید بدن به عفونت و یک فوریت پزشکی تهدید کننده زندگی است. سپسیس زمانی اتفاق می افتد که عفونت در حال واکنش زنجیره ای در بدن باشد. بدون درمان به موقع، سپسیس می تواند به سرعت منجر به آسیب بافتی ، نارسایی عضو و مرگ شود. تقریباً هر نوع عفونت می تواند منجر به سپسیس شود. عفونت هایی که منجر به سپسیس می شوند اغلب در ریه ، مجاری ادراری ، پوست یا دستگاه گوارش شروع می شوند.
مراقبت های پزشکی مناسب باعث می شود تا این بیماری قابل درمان و پیشگیری باشد. پزشک به عنوان بخشی از معاینه فیزیکی ممکن است عفونت دستگاه ادراری را بررسی کند و آزمایش خون انجام دهد. فیستول به طور کلی بدون درمان پزشکی بهبود نمی یابد. جراحی درمان بیشتر بیماری های نشیمنگاهی است. در حین جراحی ، پزشک ناحیه آسیب دیده را از نظر سلولیت، ورم یا عفونت بررسی می کند ، در عین حال هرگونه بافت زخم را برداشته و خون رسانی مناسب را بهبود می بخشد. پس از جراحی ، ممکن است آنتی بیوتیک یا سایر داروها تجویز شود.
نحوه درمان بیماری فیستول
در صورتی که این بیماری پیشرفت زیادی نکرده و حاد نباشد می توان برای درمان آن برای بیمار مصرف آنتی بیوتیک را تجویز نمود. در گذشته تنها راهکار برای درمان فيستول حاد، جراحی بود که با روش های مختلف صورت گرفته و در برخی موارد با وارد نمودن صدماتی به اسفنکتر موجب بی اختیاری مدفوع در فرد می شد، به همین دلیل این روش منسوخ شده و دیگر از آن استفاده نمی شود.
امروزه از روش لیزر که بسیار ایمن و بی دردسر است برای درمان این بیماری بهره گرفته می شود. لیزر در کمترین زمان ممکن این بیماری را درمان نموده و نه تنها از هزینه درمان کمتری برخوردار است، خونریزی و درد نیز برای بیمار به همراه نخواهد داشت. درمان فيستول با لیزر تا حد زیادی امکان عود بیماری را کاهش داده و به دلیل اینکه کوچکترین آسببی به اسفنکتر وارد نمی کند، عارضه بی اختیاری را برای فرد به دنبال نداشته و امکان ابتلا به عفونت های دیگر را تا حد زیادی کم می کند.
درمان های خانگی فیستول
تنها راه درمان دائمی فیستول ، درمان ناهنجاری به شکلی ساختاری و به دست متخصص جراح ، میسر می شود. درمان های خانگی تنها می تواند علائم را تا حدودی کاهش داده و شدت آن را به طور موقتی تسکین دهد ، ولی نمی تواند به عنوان یک راهکار دائمی ، این بیماری را درمان کند.
برخی درمان های خانگی پیشنهادی به شرح زیر می باشد:
- چای زنجبیل
چای زنجبیل یک درمان خانگی قدیمی است که سیستم گوارشی را تسکین داده و درد ، حالت تهوع و یبوست را کاهش می دهد. همچنین سیستم ایمنی را تقویت کرده و حس و حال شما را بهبود بخشیده و در غلبه بر علائم فیستول موثر واقع می شود. چند با در روز ، اندکی چای زنجبیل بنوشید.
- میخک
میخک تقریباً در هر آشپزخانه ای یافت می شود و بعنوان یک عامل ضد ویروسی و ضد باکتریایی خوب عمل می کند. این گیاه ، به پیشگیری از عفونت در بدن کمک می کند. اندکی میخک را در مقداری آب بجوشانید و برای طعم دار کردن آن ، اندکی چای سبز به آن اضافه کنید. برای تسکین علائم فیستول اندکی از این دمنوش را بنوشید.
- روغن درخت چای
روغن درخت چای به داشتن خواص آنتی باکتریال ، آنتی ویروسی و ویژگی های ضد التهابی معروف است. قدرت بهبود این ماده ، آن را در میان محصولات دارویی مفید قرار داده است. روغن درخت چای را می توانید به صورت یک پماد طبیعی برای کشتن میکروب ها و رشد گلبول های سفید ، مورد استفاده قرار دهید. برای تسکین علائم فیستول روغن درخت چای را با روغن زیتون ترکیب کرده ، آن را با گوش پاک کن بر روی ناحیه مورد نظر بمالید. بعد از یک ساعت ، ناحیه را با آب سرد بشویید. این کار را به مدت چند روز ، یک بار در هر روز انجام دهید.
- روغن برگ اورگانو
شما می توانید با بهره مند شدن از ویژگی های شفا بخش روغن برگ اورگانو علائم بیماری فیستول خود را کاهش دهید. نوشیدن این روغن ، دو بار در روز به همراه آب گرم به تقویت سیستم ایمنی و کشتن باکتری های اطراف مقعد کمک می کند. همچنین تورم اطراف مقعد نیز کاهش یافته و خونریزی و علائم آزار دهنده ای که در بسیاری افراد مبتلا به این عارضه تجربه می شود ، کاهش پیدا می کند.
آیا درمان های خانگی در رفع فیستول موثر هستند ؟
اگر بخواهیم دید واقع بینانه ای نسبت به این مسئله داشته باشیم ، باید بگوییم که راهکارهای خانگی منجر به درمان نمی شوند بلکه در حقیقت منجر به کاهش شدت درد ، عفونت و التهاب ایجاد شده ، می شوند. در بین راهکارهای خانگی ، رژیم غذایی می تواند نقش بسزایی داشته باشد. چرا که یبوست یکی از عوامل تشدید کننده فیستول است. اما در صورتی که مصرف فیبر و نوشیدن آب در طی روز در حد مطلوب باشد ، می تواند از شدت گرفتن بیماری ممانعت کند. از جمله غذاهایی که می توانند فیبر کافی را به بدن تان برسانند می توان به مواردی مثل نان قوه ای ، جوانه گندم ، برنج قهوه ای ، میوه های مختلف مثل سیب و گلابی و موز ، ماکارونی و اسفناج اشاره کرد.
جراحی فیستول مقعدی چه عوارضی دارد ؟
اصلی ترین عوارضی که ممکن است بعد از جراحی و درمان این عارضه رخ دهند ، عبارتند از :
- عفونت : در صورت بروز چنین عارضه ای با مصرف یک دوره آنتی بیوتیک می توان آن را درمان نمود. در موارد تشدید یافته برای تخلیه عفونت باید جراحی مجددی انجام شود.
- عود مجدد عارضه : این امکان وجود دارد که بعد از درمان فیستول با جراحی ، مجدداً نمود پیدا کند.
- بی اختیاری در ادرار : این ریسک در هر پروسه درمانی وجود دارد اما نوع تشدید یافته آن به ندرت وقوع می یابد و متخصص در حین درمان برای جلوگیری از وقع این امر از هیچ تلاشی دریغ نمی کند.
بعد از درمان فیستول ، رعایت این نکات مراقبتی را به یاد داشته باشید :
- به مدت یک هفته از پرداختن به هر گونه فعالیت سنگین دور بمانید
- سه مرتبه در روز و پس از هر بار استفاده از سرویس بهداشتی ، به مدت 15 تا 20 دقیقه درون وان پر شده از آب گرم بنشینید.
- در صورت تجویز پماد ، 2 الی 3 مرتبه در روز ، آن را بر روی پوست اطراف مقعد اعمال کنید.
- اگر در طول ریکاوری شاهد خونریزی ، ترشح از مقعد یا خارش ان ناحیه بودید ، نگران نشوید. این امر طبیعی است و بعد از مدتی برطرف می گردد.
آیا فیستول خطرناک است ؟
این عارضه می تواند در هر فردی با شرایط پزشکی زمینه ای و یا ابتلا به بیماری های نامناسب رکتوم رخ دهد. اما مطالعات و تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است ، نشان می دهد که این بیماری بیشتر در افراد 30 تا 50 سال دیده می شود. علاوه بر آن کسانی که دارای آبسه مقعدی هستند اما به درستی درمان نشده اند ، بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به این مشکل هستند و در نهایت ، افراد مبتلا به عفونت های مقعدی بیشتر در معرض خطر ابتلا به فیستول مقعدی می باشند.
آیا می توان عمل فیستول و آبسه را همزمان انجام داد ؟
در برخی از موارد ، جراح ممکن است تریج دهد ابتدا عارضه آبسه مقعدی تخلیه و درمان پیدا کند و سپس جراحی فيستول انجام پذیرد. اما در برخی از موارد خاص مانند اینکه اگر سوراخ داخلی فيستول واضح و قابل تشخیص باشد ، می توان طبق نظر و صلاحدید پزشک این دو عارضه را همزمان با یک دیگر از طریق روش لیزر درمان نمود. در صورت بروز علائم این بیماری می توانید از مشاوره متخصصان مرکز تخصصی شفا کلینیک استفاده کنید.
